SLOBODNO TRŽIŠTE, TRANZICIJA I POLOŽAJ SRBIJE

Studio 26

Ekonomske teme

SLOBODNO TRŽIŠTE, TRANZICIJA I POLOŽAJ SRBIJE

Govori: Goran Mitić

Slobodno tržište je jedan od najviših ideala liberalne političke ekonomije. Štaviše, potpuno slobodno nadmetanje ekonomskih činilaca je apsolutni ideal liberalizma. Takav ideal, međutim, nigde nije ostvaren u potpunosti. U realnosti ekonomskog života događa se mešanje političkih činilaca, pre svih države u privredne tokove. Tako se, čak i u najrazvijenijim zemljama Zapada, privrede iskazuju kroz pomešana svojstva ekonomske spontanosti na tržištu i državnih intervencija i dirigovanja. Zapadni kapitalizam je ostvario, svakako, najviše rezultate u liberalizaciji privrede, mada ni on nije dostigao potpunu deregulaciju.

Sa postkomunističkim zemljama stvari, međutim, stoje nešto drugačije, moglo bi se reći i sasvim drugačije. U tim zemljama, naime, tranzicija označava promenu socioekonomske i političke strukture i njeno upodobljavanje idealima tržišnog kapitalizma.

Dok, s jedne strane u političkoj sferi obnavlja politički pluralizam višepartijskog tipa u demokratskom ambijentu, s druge strane demokratija u ekonomiji ne postoji, bar ne izvan regulisanog, mada često i nemilosrdnog nadmetanja privrednih činilaca na slobodnom tržištu. Takav smer tranzicionih reformi zadaje glavobolje svima koji po inerciji nastoje da zadrže stare i anahrone stilove ekonomskog ponašanja bez rizika i bez dobiti. Takvi, pregaženi tržišnom konkurencijom, zapravo propadaju.

Srbija je zemlja u zakasneloj tranziciji. Do zakašnjenja je došlo usled razlaganja prethodne federalne države, a samim tim i jedinstvenog tržišta nekadašnjih jugoslovenskih republika. Sada, kada su sve te republike postale nezavisne države, srpsko tržište se smanjilo a samim tim i privredna snaga zemlje. Tempo privrednog rasta je, doduše, ubrzan, kao i nacionalni bruto dohodak po glavi stanovnika, ali su brojni problemi ipak ostali. U najnovijem periodu zapaža se završetak procesa privatizacije kao i popravljanje ekonomskog položaja u regionu. Najznačajniji činilac napretka ogleda se u stabilnosti valute, ali i ulaženju Srbije među zemlje preko čije teritorije će da poteknu nafta i gas. Reč je , zapravo, o izglednim mogućnostima da Srbija kao zemlja susticanja i ukrštanja saobraćajnih i energetskih koridora, iskoristi svoj povoljan položaj i postane nezaobilazna činjenica energetske slike Evrope.

O tome će govoriti ekonomski stručnjak Goran Mitić.